NASA’nın SPHEREx (Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization, and Ices Explorer) adlı uzay teleskobu, 11 Mart 2025’te uzaya fırlatılmıştı. Geçen sürede kalibrasyon çalışmalarını tamamlayan teleskop, şimdi tüm gökyüzünü tarayarak evrenin şimdiye kadarki en kapsamlı 3 boyutlu haritasını oluşturmaya başladı. İşte bu dev projenin detayları ve bilime katkıları.

SPHEREx ile Evrenin Gizemleri Aydınlanıyor!

NASA’nın SPHEREx projesi, uzay araştırmalarında yeni bir dönem başlatıyor. 2 yıl sürecek bu görevde, teleskop Dünya çevresinde 11.000’den fazla tur atacak ve her 6 ayda bir gökyüzünün tamamını tarayarak 450 milyondan fazla galaksiyi inceleyecek. İşte SPHEREx’in bilim dünyasına sunacağı eşsiz katkılar:

• Büyük Patlama’nın İzleri Araştırılacak: SPHEREx, evrenin oluşumunun ilk anlarında gerçekleştiği düşünülen "kozmik enflasyon" dönemine dair kanıtlar arayacak. Bu dönem, evrenin atomdan bile küçük bir noktadan trilyonlarca kat genişlemesine yol açmıştı.
• Galaksilerin Konumları ve Bileşimleri Haritalanacak: Teleskop, 102 farklı kızılötesi dalga boyunda gözlem yaparak galaksilerin uzaklıklarını, yaşlarını ve kimyasal yapılarını analiz edecek.
• Samanyolu’nda Yaşam İzleri Aranacak: SPHEREx, galaksimizdeki 9 milyondan fazla yıldızlararası bulutu tarayarak su ve organik moleküllerin dağılımını haritalandıracak. Bu, Dünya’daki suyun kökenine dair ipuçları verebilir.

Gökyüzünün 360 Derecelik Haritası: SPHEREx Nasıl Çalışıyor?

SPHEREx, her 98 dakikada bir Dünya’nın etrafında tam bir tur atarak gökyüzünün 360 derecelik bir şeridini görüntülüyor. Dünya, Güneş etrafında hareket ettikçe, teleskop altı ay içinde tüm gökyüzünü kapsayan bir harita oluşturacak. İşte SPHEREx’in çalışma prensipleri:

• Optik ve Kızılötesi Işıkla Tarama: Teleskop, hem görünür ışıkta hem de yakın kızılötesi dalga boylarında gözlem yapıyor.
• Spektroskopi Tekniği: SPHEREx, topladığı ışığı 102 farklı renge ayırarak gök cisimlerinin bileşimlerini analiz ediyor.
• 3D Haritalandırma: Elde edilen veriler, galaksilerin uzaklıklarını ve evrendeki dağılımlarını gösteren 3 boyutlu bir harita oluşturmak için kullanılacak.

Hubble ve James Webb’den Sonra Yeni Bir Dev: SPHEREx’in Bilimdeki Yeri

NASA’nın Hubble ve James Webb teleskopları uzayın derinliklerini görüntülemede devrim yaratmıştı. SPHEREx ise bu teleskoplardan farklı olarak tüm gökyüzünü sistematik bir şekilde tarayarak evrenin büyük ölçekli yapısını anlamamıza yardımcı olacak.

• Hubble Uzay Teleskobu, 35 yıldır evrenin detaylı fotoğraflarını çekiyor ve bugüne kadar 1,7 milyon gözlem yaptı.
• James Webb, kızılötesi dalga boylarında çalışarak evrenin en uzak noktalarını görüntülüyor.
• SPHEREx ise bu teleskopların aksine geniş alan taraması yaparak evrenin bütünsel haritasını çıkaracak.

SPHEREx, Evrenin Sırlarını Çözmek İçin Yola Çıktı!

NASA’nın SPHEREx teleskobu, evrenin oluşumundan galaksimizdeki yaşam izlerine kadar pek çok gizemi aydınlatmayı hedefliyor. 2027 yılına kadar sürmesi planlanan bu görev, astronomi tarihinde yeni bir sayfa açacak. Bilim insanları, SPHEREx’in sağlayacağı verilerle kozmik enflasyon, galaksi oluşumları ve yıldızlararası kimyasal yapılar hakkında çığır açıcı keşifler bekliyor.